Update 8 april 2020
Op 4 april is een wijziging van de tijdelijke kaderregeling inzake staatssteun ter ondersteuning van de economie vanwege de huidige COVID-19-uitbraak gepubliceerd. De gewijzigde tijdelijke kaderregeling bevat zowel aanvullende tijdelijke steunmaatregelingen als aanvullende verduidelijkingen en wijzigingen.
De aanvullende tijdelijke steunmaatregelen zijn:
- Steun voor onderzoek en ontwikkeling relevant voor de strijd tegen COVID-19
- Investeringssteun voor test- en opschalingsinfrastructuur
- Investeringssteun voor de productie van voor COVID-19 relevante producten
- Steun in de vorm van betalingsuitstel voor belastingen en/of opschorting van sociale premies van werkgevers
- Steun in de vorm van loonsubsidies voor werknemers om ontslagen tijdens de COVID-19-uitbraak te vermijden
De wijziging van de tijdelijke kaderregeling expliciteert de voorwaarden waaronder de Commissie de bovengenoemde steunmaatregelen in het licht van de COVID-19 uitbraak als verenigbaar beschouwt met de interne markt (artikel 107, derde lid, VWEU).
Daarnaast heeft de Commissie een aantal punten gewijzigd. De grootste wijzigingen zien op de:
- Steun in de vorm van rechtstreekse subsidies, terugbetaalbare voorschotten of belastingvoordelen;
De steun mag worden toegekend in de vorm van rechtstreekse subsidies, belastingvoordelen, betalingsregelingen, maar ook in de vorm van terugbetaalbare voorschotten, garanties, leningen en eigen vermogen. - Steun in de vorm van garanties voor leningen;
De garantiepremies bij steun in de vorm van garanties voor leningen worden per individuele lening vastgesteld op een minimumniveau dat progressief moet stijgen naarmate de duur van de gegarandeerde lening toeneemt. - Kortlopende exportkredietverzekering.
De Commissie heeft met betrekking tot kortlopende exportkredietverzekeringen bepaald dat de commerciële en politieke risico’s die verbonden zijn aan de uitvoer naar de landen die zijn opgenomen in de bijlage bij de mededeling over kortlopende exportkredietverzekering, tijdelijk onverhandelbaar zijn tot en met 31 december 2020.
De pandemie van het Coronavirus (COVID-19) is uitgeroepen tot een uitzonderlijke gebeurtenis, die de weg vrijmaakt voor meer en snellere goedkeuring van nationale staatssteuninitiatieven in de EU.
De verwachte uitzonderlijke financiële impact op de wereldeconomie heeft ertoe geleid dat een aantal Europese regeringen hulp hebben beloofd aan de sectoren en bedrijven die hard zijn getroffen door de COVID-19-pandemie. Dergelijke steuninitiatieven vallen uiteraard onder de Europese staatssteunregels en zouden – onder normale omstandigheden – vooraf moeten worden gemeld bij het directoraat-generaal Mededinging van de Europese Commissie. Niet-gemelde steun of steun die niet in overeenstemming is met de regels voor staatssteun, moet door de begunstigden van de steun met rente worden terugbetaald.
De staatssteunregels voorzien echter wel in de mogelijkheid om het voor de lidstaten gemakkelijker te maken om steun te verlenen tot herstel van schade die is veroorzaakt door “buitengewone gebeurtenissen”. In een snelle reactie op de COVID-19-pandemie heeft het directoraat-generaal Mededinging van de Europese Commissie op 12 maart 2020 een besluit genomen waarin staat dat het COVID-19 virus kan worden beschouwd als een “buitengewone gebeurtenis” in de zin van de staatssteunregels (artikel 107, tweede lid, onder b, VWEU).
Een nieuwe Tijdelijke Kaderregeling ter aanvulling van het bestaande instrumentarium voor staatssteun
Voorts neemt de Europese Commissie in het licht van de pandemie een nieuwe “Tijdelijk Kaderregeling” aan (dat gedeeltelijk is geïnspireerd op de twee tijdelijke kaders van de financiële crisis van 2008), dat de lidstaten in staat zal stellen om het volgende te doen:
- regelingen op te zetten voor rechtstreekse subsidies (of belastingvoordelen) tot EUR 800.000 aan een bedrijf;
- gesubsidieerde staatsgaranties voor bankleningen te verlenen;
- openbare en particuliere leningen met rentesubsidie mogelijk te maken; en
- erkenning van de belangrijke rol van de banksector bij het opvangen van de economische gevolgen van de uitbraak van COVID-19, namelijk door de steun te kanaliseren naar de eindverbruikers, met name het MKB. De Tijdelijke Kaderregeling maakt duidelijk dat dergelijke steun zal worden behandeld als rechtstreekse steun aan de klanten van de banken, niet aan de banken zelf.
De nieuwe Tijdelijke Kaderregeling vult het bestaande instrumentarium voor staatssteun aan met tal van andere mogelijkheden waarover de lidstaten al beschikken in overeenstemming met de staatssteunregels – of het nu gaat om algemene maatregelen voor loonsubsidies en opschorting van belastingbetalingen voor alle ondernemingen, financiële maatregelen ten gunste van overheidsbedrijven die niet voor staatssteun in aanmerking komen vanwege een flexibele toepassing van het criterium van de particuliere marktinvesteerder, of om compensatie van ondernemingen voor schade die zij hebben geleden als gevolg van de uitbraak van COVID-19.
Compensatie kan met name nuttig zijn ter ondersteuning van sectoren die bijzonder zwaar getroffen zijn door de COVID-19-pandemie. In dit verband heeft de Europese Commissie aangegeven dat zij zich met name bewust is van de gevolgen voor de vervoerssector (luchtvaartmaatschappijen, luchthavens, grondafhandeling, spoorweg- en busondernemingen, scheepvaartmaatschappijen, enz.) en het is te verwachten dat de steun aan de vervoerssector voor de Europese Commissie een prioriteit zal zijn.
De Europese Commissie heeft ten slotte een nuttig schema opgesteld dat laat zien hoe de lidstaten op korte termijn liquiditeitssteun kunnen verlenen in de vorm van belastingverlichting of sociale bijdragen, leningen of garanties.
Conclusie
Niemand weet precies wat de financiële gevolgen van de COVID-19-pandemie zullen zijn. Maar de impact zal zeker aanzienlijk zijn en we zien allemaal het begin daarvan met de regels voor het werken vanuit huis, het sluiten van winkels en restaurants, enzovoorts.
Om de ergste gevolgen van de financiële impact tegen te gaan, heeft de Europese Commissie in recordtijd een nieuw kader opgezet dat de EU-lidstaten in staat zal stellen de financiële gevolgen te verzachten door het verlenen van staatssteun. De Tijdelijke Kaderregeling en de bestaande staatssteunregels zijn complex en het blijft een uitdaging om hier doorheen te navigeren, maar bieden desalniettemin een unieke mogelijkheid voor zowel bedrijven als de staat, regionale of lokale autoriteiten om een aantal negatieve financiële gevolgen van de COVID-19-pandemie af te wenden.
Ons internationale team voor mededingingsrecht, aanbestedingsrecht en EU-recht wordt algemeen erkend als een toonaangevende praktijk op het gebied van staatssteun. Wij hebben opgetreden voor verleners van staatssteun (met inbegrip van centrale overheidsinstanties, regionale autoriteiten en door de staat gecontroleerde organisaties), voor ontvangers/begunstigden van steun, alsmede voor klagers en andere derden. Internationaal werken wij ook samen met nationale autoriteiten in de EU-lidstaten en hebben dus veel ervaring met de goedkeuringsvoorwaarden van deze autoriteiten met betrekking tot staatssteun. We hebben in verschillende complexe fase I- en fase II-zaken opgetreden voor de Europese Commissie en in zaken voor de EU-rechtbanken in Luxemburg en de nationale rechtbanken. Ons internationale team bestaat uit advocaten die ervaring hebben met het werken in de afdeling Staatssteun van de Commissie, waarmee een zeldzaam inzicht wordt gegeven in het denken van de Commissie op het gebied van het EU-mededingingsrecht, en voorts uit advocaten die regelmatig door de Juridische Dienst van de Europese Commissie worden ingehuurd om op te treden als gemachtigden voor de Europese Commissie.
Het originele artikel is in het Engels gepubliceerd en geschreven door Morten Nissen, hoofd van onze Praktijkgroep Mededinging & EU en José Rivas, Partner van onze Praktijkgroep Mededinging & EU. De titel van dat artikel is “State aid & the COVID-19 pandemic – obtaining State aid for mitigating the financial impact of the pandemic”, deze is geplaatst op 18 maart 2020. Al onze contactpersonen voor Mededinging & EU zijn hier te vinden
