Introductie
In april en mei heeft de consultatie plaatsgevonden van het voorontwerp Modernisering NV-recht en evenwichtiger man/vrouw verhouding.
Het voorontwerp beslaat twee thema’s. Het heeft als doel om het NV-recht op een aantal belangrijke punten te moderniseren en beoogt daarnaast om de verhouding tussen het aantal mannen en vrouwen in de top van grote bedrijven evenwichtiger te maken. De diverse onderdelen die het NV-recht moderniseren zijn van toepassing op alle NVs. De maatschappelijke relevantie van het voorontwerp zit met name in de regelingen omtrent gender diversiteit die van toepassing zijn op aan Euronext Amsterdam genoteerde vennootschappen en grote vennootschappen.
In het kader van de consultatie zijn 26 reacties op het voorontwerp ingediend. Mede op basis van de ingediende reacties zal de wetgever een wetsvoorstel opstellen. Op welke termijn dit beschikbaar zal komen is nog niet duidelijk.
Hieronder zullen de belangrijkste elementen van het voorontwerp worden besproken.
Modernisering NV-recht
Tot 2012 liepen het BV-recht en het NV-recht grotendeels parallel. Met de inwerkingtreding van de Wet vereenvoudiging en flexibilisering BV-recht in 2012 ging het BV-recht op de schop en werd het ingrijpend gemoderniseerd en geflexibiliseerd. Hoewel minder ingrijpend dan ten aanzien van de BV gebeurde, voert het voorontwerp nu ook een aantal moderniseringen van het NV-recht door. De wijzigingen gaan gelden voor iedere NV, waarvan er momenteel ongeveer 5.200 zijn. De belangrijkste wijzigingen zijn:
Afschaffing maatschappelijk kapitaal en euro als verplichte valuta
Zoals eerder al bij de BV gebeurde schaft het voorontwerp het verplichte maatschappelijk kapitaal af. Door het schrappen van deze verplichting heeft een NV meer ruimte om kapitaal aan te trekken, zonder dat de statuten gewijzigd dienen te worden. Indien ervoor wordt gekozen om toch een maatschappelijk kapitaal in de statuten op te nemen, dan moet daarvan ten minste 1/5 gedeelte zijn geplaatst. Het geplaatste kapitaal en het gestorte deel daarvan moet ten minste EUR 45.000 bedragen. Het bedrag van het kapitaal en de nominale waarde van de aandelen kunnen luiden in een vreemde geldeenheid.
Verbreding van het orgaan-begrip
Net als bij de BV maakt het voorontwerp het mogelijk om houders van aandelen van een bepaalde aanwijzing als orgaan aan te wijzen. Dit maakt het mogelijk om houders van specifieke aandelen, die bijvoorbeeld zijn aangeduid met letters of cijfers, aan te wijzen als bevoegd orgaan zonder dat er een nieuwe soort aandelen gecreëerd hoeft te worden. Ook bij één soort aandelen wordt het dus mogelijk om aandelen door middel van een nummering een bepaald recht te geven.
Stemrecht vruchtgebruikers en pandhouders en beperking vereisten pandrecht eigen aandelen
Momenteel kan het stemrecht op aandelen worden toegekend aan een pandhouder of een vruchtgebruiker mits dit bij de vestiging van het pandrecht of het recht van vruchtgebruik wordt bepaald. Het voorontwerp maakt het mogelijk dat het stemrecht ook op een later moment aan een pandhouder of vruchtgebruiker kan worden toegekend. Bij de BV kan dit al.
Een NV mag eigen aandelen of certificaten in pand nemen mits aan een aantal voorwaarden is voldaan. Een van deze voorwaarden – het vereiste dat het nominale bedrag van de in pand te nemen en de reeds gehouden of in pand gehouden eigen aandelen en certificaten daarvan tezamen niet meer dan 10% van het geplaatste kapitaal bedraagt – doet het voorontwerp vervallen.
Aandeelhoudersvergadering buiten Nederland en vereenvoudiging besluitvorming
Het wordt mogelijk gemaakt om in de statuten te bepalen dat de algemene vergadering in een plaats buiten Nederland wordt gehouden. Dit kan voor een vennootschap die uitsluitend of voornamelijk buitenlandse aandeelhouders heeft interessant zijn. Te denken valt bijvoorbeeld aan de diverse Nederlandse NVs die (enkel) aan een buitenlandse effectenbeurs zoals NASDAQ zijn genoteerd. Voor bestaande NVs met een gespreid aandeelbezit kan het overigens zeer lastig en wellicht zelfs illusoir zijn om dit alsnog in te voeren, want als een vennootschap na de oprichting een plaats buiten Nederland in de statuten wil aanwijzen, dan moeten alle aandeelhouders vóór de statutenwijziging stemmen en bovendien alle overige vergadergerechtigden hebben ingestemd met de statutenwijziging.
Besluitvorming buiten vergadering wordt vereenvoudigd. Het vereiste dat de statuten dit expliciet moeten mogelijk maken vervalt – ook zonder statutaire bepaling wordt besluitvorming buiten vergadering mogelijk mits alle vergadergerechtigden met deze wijze van besluitvorming hebben ingestemd. Ook de unanimiteitseis voor de besluitvorming en het verbod op besluitvorming buiten vergadering indien met medewerking van de vennootschap certificaten van aandelen zijn uitgegeven komen in het voorontwerp te vervallen.
Indien alle aandeelhouders tevens bestuurder of commissaris zijn, geldt ondertekening van de jaarrekening door alle bestuurders en commissarissen tevens als vaststelling van de jaarrekening, mits alle vergadergerechtigden met deze vereenvoudigde wijze van vaststelling hebben ingestemd en de statuten dit niet uitsluiten. De voorgestelde wijziging is bedoeld om onnodige formaliteiten – het houden van een algemene vergadering tot vaststelling van de jaarrekening met dezelfde personen die de jaarrekening al hebben ondertekend – te voorkomen. Ook wordt, net als bij de BV, verduidelijkt dat de verplichte jaarlijkse algemene vergadering buiten vergadering kan plaatsvinden.
Evenwichtiger man/vrouw verhouding
Van 1 januari 2013 tot 1 januari 2020 heeft een wettelijke regeling gegolden voor een evenwichtige verdeling van zetels in het bestuur en de raad van commissarissen van grote vennootschappen op basis van het pas-toe-of-leg-uit principe. Dit leidde tot iets meer diversiteit in met name raden van commissarissen, maar de progressie was zeer beperkt en erg traag. Mede op basis van het SER-advies ‘Diversiteit in de top: tijd voor versnelling’ van 20 september 2019 komt het kabinet daarom met nu met veel dwingender regelingen.
Ingroeiquotum voor beursvennootschappen
Voor Nederlandse vennootschappen waarvan de (certificaten van) aandelen op Euronext Amsterdam (d.w.z. een Nederlandse gereglementeerde markt) zijn genoteerd – momenteel zijn dat er ongeveer 90 – gaat het zogenaamde ingroeiquotum gelden. Dit houdt in dat, zolang de samenstelling van de raad van commissarissen niet evenwichtig is, d.w.z. voor ten minste een derde uit mannen en ten minste een derde uit vrouwen bestaat, geen personen tot commissaris kunnen worden benoemd die niet bijdraagt aan een evenwichtige samenstelling in de raad van commissarissen. Een benoeming van een persoon die niet bijdraagt aan een evenwichtiger verhouding tussen mannen en vrouwen in de raad van commissarissen, is nietig. Hetzelfde geldt voor raden van bestuur als is gekozen voor een monistisch bestuursmodel (one tier board). Om rechtsonzekerheid te voorkomen, heeft de nietigheid van een benoeming geen gevolgen voor de rechtsgeldigheid van besluiten.
Het ingroeiquotum gaat gelden voor nieuwe benoemingen van commissarissen. Een commissaris die voor herbenoeming in aanmerking komt, kan worden herbenoemd, ook al zou diens herbenoeming de man-vrouw verhouding niet evenwichtiger maken.
Streefcijferregeling voor grote vennootschappen
NVs en BVs die als “grote vennootschap” in de zin van het jaarrekeningrecht kwalificeren worden verplicht om doelen door middel van streefcijfers vast te stellen om de diversiteit in mannen en vrouwen in het bestuur en de raad van commissarissen te vergroten, evenals de diversiteit in de door de vennootschap te bepalen subtop (bijvoorbeeld (de eerste en tweede laag) senior managementfunctie). Als een grote vennootschap beursgenoteerd is geldt het ingroeiquotum voor de raad van commissarissen en voor het bestuur en de subtop de streefcijferregeling.
De streefcijfers moeten passend en ambitieus zijn. Met ‘passend’ wordt bedoeld dat het streefcijfer afhankelijk is van de omvang van het bestuur, de raad van commissarissen en de subtop en van de bestaande verhouding tussen het aantal mannen en het aantal vrouwen. Met ‘ambitieus’ wordt bedoeld dat het streefcijfer erop gericht moet zijn om de samenstelling evenwichtiger te maken dan de bestaande situatie.
Grote vennootschappen worden tevens verplicht om een plan op te stellen om deze doelen te bereiken. Een dergelijk plan kan bijvoorbeeld inhouden: het opstellen of wijzigen van een profielschets, de inrichting van een transparant wervings- en selectieproces en een uitleg over voorkeursbeleid. Ook moet een grote vennootschap jaarlijks aan de SER rapporteren over het aantal mannen en vrouwen dat aan het eind van het boekjaar deel uitmaakt van het bestuur, de raad van commissarissen en de subtop, de doelen in de vorm van een streefcijfer, het plan om deze doelen te bereiken en als één of meer doelen niet zijn bereikt, de redenen daarvoor. Hiervoor komt een speciaal format en een door de SER te ontwikkelen infrastructuur. Deze informatie moet tevens in het bestuursverslag worden opgenomen.
Het ingroeiquotum en de streefcijferregeling worden vijf jaar na inwerkingtreding geëvolueerd en kennen een sunset-clause op grond waarvan ze (behoudens verlenging) acht jaar na inwerkingtreding vervallen.
Vervolgtraject
Medio mei liep de consultatietermijn af. Er zijn 26 reacties op het voorontwerp ingediend. De meeste kanttekeningen zijn geplaatst bij het deel van het voorontwerp dat toeziet op de modernisering van het NV-recht. Zo wordt in diverse reacties aangegeven dat verdere flexibilisering van het NV-recht en alignement met het BV-recht, bijvoorbeeld door in de invoering van stemrechtloze aandelen, wenselijk lijkt.
Mede op basis van de ingediende reacties zal de wetgever een wetsvoorstel opstellen. Op welke termijn dit beschikbaar zal komen is nog niet duidelijk. Om te voorkomen dat het wetgevingstraject ten aanzien van de modernisering van het NV-recht vertraging veroorzaakt in de bevordering van diversiteit zou het vanwege de maatschappelijke urgentie van een evenwichtiger top van het bedrijfsleven niet verbazen als de wetgever ervoor kiest om het voorontwerp in tweeën te delen, en een separaat wetsvoorstel voor de modernisering van het NV-recht en een voor een evenwichtiger man/vrouw verhouding op zal stellen.
