Binnenkort komt het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat met een voorstel voor de Wet toetsing economie en nationale veiligheid (“Wtenv” of “wetsvoorstel”).
Waar gaat de wet over
Het doel van het wetsvoorstel is het vastleggen van regels om risico’s voor de nationale veiligheid als gevolg van bepaalde economische activiteiten, zoals investeringen en fusies, te beheersen. Economische activiteiten, met betrekking op vitale infrastructuur of ondernemingen die sensitieve technologie ontwikkelen die raakt aan nationale veiligheid, kunnen leiden tot risico’s voor de nationale veiligheid. Volgens het voorontwerp van de memorie van toelichting (“MvT”) gaat het met name om risico’s van aantasting van de continuïteit van dienstverlening van vitale diensten en processen, de aantasting van de integriteit en exclusiviteit van kennis en informatie of van het ontstaan van strategische afhankelijkheden. Wat onder risico’s voor de nationale veiligheid dient te worden verstaan, wordt niet in de wet zelf geregeld.[1] In de MvT wordt verwezen naar de zes veiligheidsbelangen zoals onderscheiden in de Nationale Veiligheid Strategie 2019 (NVS 2019): territoriale veiligheid, fysieke veiligheid, economische veiligheid, ecologische veiligheid, sociale en politieke stabiliteit en internationale rechtsorde. De wet dient als een vangnet voor wijzigingen van zeggenschap en invloed die niet goed door middel van sectorspecifieke wetgeving kunnen worden afgedekt, zoals de Wet ongewenste zeggenschap telecommunicatie.
Zeggenschap en doelonderneming
Een ‘doelonderneming’ is een in Nederland gevestigde onderneming die ofwel betrokken is bij een activiteit die van wezenlijk belang is voor de continuïteit en weerbaarheid van vitale processen of actief is op het gebied van sensitieve technologie. Voor het begrip ‘zeggenschap’ in een doelonderneming wordt aangesloten bij het in het mededingingsrecht gehanteerde begrip.[2] Tegelijkertijd wordt in het wetsvoorstel de mogelijkheid opengehouden om de toetsingsdrempel niet (alleen) via het mededingingsrechtelijk criterium te definiëren. Ook kunnen bij algemene maatregel van bestuur (“AMvB”) specifieke categorieën van ondernemingen worden aangewezen die al bij een bepaald (lager) percentage van de stemmen in de algemene vergadering van een onderneming binnen het toetsingsbereik vallen. In deze gevallen is er sprake van significante invloed.
Wat zijn vitale processen
In het wetsvoorstel zelf wordt niet geregeld wat onder ‘vitale processen’ wordt verstaan. Het wetsvoorstel bevat de mogelijkheid om bij AMvB bepaalde vitale processen onder de reikwijdte van het wetsvoorstel te brengen, voor zover dat noodzakelijk is vanuit het belang van de nationale veiligheid. Een dergelijke AMvB is er nog niet. Op basis van een vitaliteitsbeoordeling (in het bijzonder met ondersteuning door de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (“NCTV”)) kan een proces vitaal worden verklaard. Door de NCTV zijn de huidige Nederlandse vitale processen in kaart gebracht. Het betreft onder meer internet en datadiensten, internettoegang en dataverkeer, spraakdiensten en SMS. Dit wil nog niet zeggen dat deze processen ook als vitale processen in de zin van de Wtenv zullen worden gezien. Het is echter waarschijnlijk dat met de bedoelde AMvB aansluiting zal worden gezocht bij de bestaande NCTV lijst.
De Wtenv zal tevens van toepassing zijn op ‘sensitieve technologieën’. Daarbij gaat het in ieder geval om strategische goederen (dual use en militair), waarvan de uitvoer onderworpen is aan exportcontrole. Voor deze goederen is reeds in internationale kaders vastgesteld dat deze raken aan de nationale veiligheid.
Toetsing transacties met terugwerkende kracht |
Ieder voornemen om een activiteit uit te voeren die leidt tot zeggenschap of significante invloed in een doelonderneming en die binnen de reikwijdte van het wetsvoorstel valt, moet door de verkrijger of doelonderneming worden gemeld bij de Minister van Economische Zaken en Klimaat (Bureau Toetsing Investeringen). De minister kan voorwaarden verbinden aan het verkrijgen van zeggenschap of dat, als uiterste maatregel, verbieden. In een kamerbrief heeft de minister aangekondigd dat de Wtenv met terugwerkende kracht van toepassing zal zijn vanaf 2 juni 2020. Het opnemen van deze peildatum heeft tot gevolg dat activiteiten na inwerkingtreding van de wet met terugwerkende kracht getoetst kunnen worden wanneer daar vanuit de bescherming van onze nationale veiligheid aanleiding voor is. Dit betekent dat transacties vanaf 2 juni 2020 á priori onder de reikwijdte van de Wtenv zullen vallen en achteraf kunnen worden getoetst, voor zover sprake is van vitale processen.
Hoe verder
Het wetsvoorstel zal naar verwachting pas in 2021 aan de Tweede Kamer worden aangeboden en op z’n vroegst op 1 juli 2021 in werking treden, uitgaande van de vaste momenten voor inwerkingtreding van nieuwe wetten.
[1] In artikel 1 van het wetsvoorstel is nationale veiligheid gedefinieerd als openbare veiligheid als bedoeld in de artikelen 45, derde lid, 52, eerste lid, en 65, eerste lid, onderdeel b, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (“VWEU”) in Nederland, en wezenlijke belangen van de veiligheid van de staat als bedoeld in artikel 346, eerste lid, onderdeel a, van het VWEU in Nederland.
[2] Zeggenschap wordt in artikel 26 van de Mededingingswet gedefinieerd als de mogelijkheid om op grond van feitelijke of juridische omstandigheden een beslissende invloed uit te oefenen op de activiteiten van een onderneming.
