UPDATE II 28 april 2020
Inmiddels is onze ervaring dat de meeste gerechten daadwerkelijk begonnen zijn met zittingen via videoverbinding (via Skype for Business of Zoom). Daarbij moeten pleitnota’s van tevoren worden ingediend. De nadruk ligt op het beantwoorden van vragen van de rechters. Derden kunnen een zitting op aanvraag bijwonen, waarbij het bekendmaken van de identiteit van de bezoeker én gebruik van een videoverbinding verplicht is. Anoniem inbellen via een audioverbinding is dus niet mogelijk.
Vanaf 11 mei 2020 zullen op beperkte schaal weer fysieke zittingen plaatsvinden, nu de gerechtsgebouwen een aantal eerste aanpassingen hebben kunnen doorvoeren. De Rechtspraak heeft aangegeven dat strafzaken, jeugd(straf)zaken en familiezaken prioriteit hebben. In de eerste week van mei zal op rechtspraak.nl worden aangegeven welke zaken per rechtsgebied prioriteit hebben. Wel blijft het uitgangspunt dat rechtszaken zoveel mogelijk telefonisch of met een videoverbinding worden behandeld of schriftelijk worden afgedaan. Zo kan ook bij de Rechtspraak zoveel mogelijk worden thuisgewerkt.
Hoeveel zittingen uiteindelijk zullen kunnen plaatsvinden in fysieke aanwezigheid van procespartijen hangt af van de mate waarin een gerechtsgebouw daadwerkelijk coronabestendig gemaakt kan worden. Wel komen er ruimere openingstijden voor gerechtsgebouwen om piekbelastingen te voorkomen. Daarnaast blijft publiek bij fysieke zittingen niet toegestaan en is er in principe slechts plek voor maximaal drie journalisten.
Vermeldenswaard is dat de Amsterdamse kantonrechter in een tweetal vonnissen van 7 en 8 april 2020 heeft geoordeeld dat de huidige coronacrisis geen reden is voor een deurwaarder om niet te proberen een exploot te overhandigen. Op voorstel van minister Dekker voor Rechtsbescherming is er nu een spoedwet in de maak ten aanzien van artikel 47 Rv. Daarin zal worden bepaald dat gerechtsdeurwaarders – zolang de RIVM-richtlijnen voorschrijven dat afstand moet worden gehouden – hun stukken mogen afgeven door deze in iemands brievenbus te doen, zonder dat het ten koste gaat van de rechtsgeldigheid van de betekening.
Voor woonruimtezaken (huur) geldt dat de rechters op dit moment het beleid hanteren dat ontruimingen in principe alleen worden toegewezen als sprake is van ernstige overlast, maar bijvoorbeeld niet op grond van huurachterstand.
——————————————————————————————————————–
UPDATE 7 april 2020
Het COVID-19 virus heeft ook vergaande gevolgen voor de toegankelijkheid van overheidsrechtspraak en alternatieve vormen van geschilbeslechting in Nederland. In dit artikel vertellen we u welke maatregelen er tot op heden zijn getroffen en wat de consequenties daarvan zijn voor zowel lopende als nieuwe zaken.
Sluiting van gerechtsgebouwen
Op 15 maart 2020 heeft de Rechtspraak besloten om vanaf dinsdag 17 maart 2020 de rechtbanken, gerechtshoven en bijzondere colleges te sluiten om verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. De maatregelen zijn genomen in navolging van de tijdelijke noodmaatregelen die het kabinet heeft afgekondigd. Als gevolg van een verlenging van de huidige noodmaatregelen (vooralsnog tot en met 28 april 2020), heeft de Rechtspraak een algemene regeling vastgesteld voor de wijze waarop zaken worden behandeld. Voor een aantal rechtsgebieden zijn specifieke regels opgesteld, zie daarvoor de tijdelijke regeling per rechtsgebied op de themapagina corona.
Het uitgangspunt blijft: alleen zittingen in urgente zaken
Als gevolg van de beperkte opening van gerechtsgebouwen worden alle zittingen uitgesteld, tenzij het een zeer ‘urgente zaak’ betreft. Het gaat dan om zaken waarin een zitting niet achterwege kan blijven, omdat het om de fundamentele rechten van verdachten of rechtzoekenden gaat. Deze maatregel geldt voor lopende zaken én voor nieuwe zaken.
De Rechtspraak heeft de volgende zaken als zeer urgent aangemerkt:
- Handel en kanton: kort gedingen (voorlopige voorzieningen), deelgeschillen, beslagrekesten (en een eventueel opheffingskortgeding) en een verzoek tot verlenging huurovereenkomst, maar alleen bij zogenaamde ‘superspoed’
- Insolventiezaken: faillissementszittingen, verzoeken met betrekking tot surseance van betaling, voorlopige voorzieningen (incl. beslissingen van de rechter-commissaris) en zaken over salaris curatoren/bewindvoerders
- Bestuursrecht: alle voorlopige voorzieningen met ‘superspoed’ en vreemdelingenbewaringszaken
- Hoger beroep civiel: speciale kort gedingen handels- en faillissementszaken
- Ook in het strafrecht, familierecht en vreemdelingenzaken zijn specifieke maatregelen genomen, die te vinden zijn op de website van de Rechtspraak.
De zittingen in dit soort zaken gaan in principe dus nog door, maar daarin vindt geen mondelinge behandeling plaats met fysieke aanwezigheid van partijen. De behandeling van dit soort zaken verloopt zoveel mogelijk schriftelijk of via een telefonische (beeld)verbinding.
Wat ‘superspoed’ is zal overigens veelal aan de rechter in kwestie worden overgelaten. Gemachtigden en advocaten zullen dus goed moeten motiveren waarom de zitting – en daarmee de uitspraak – in een bepaalde zaak geen uitstel kan dulden.
Gevolgen voor overige procedures
Vanaf dinsdag 7 april zullen ook andere zaken worden behandeld via een telefonische (beeld)verbinding, voor zover de capaciteit van de rechtbank dat toelaat. De rangorde is als volgt. Na de behandeling van de zeer urgente zaken zullen eerst de ‘normale’ urgente zaken worden behandeld en daarna, waar mogelijk, overige zaken.
De komende tijd zullen de ‘overige’ civiele zaken worden behandeld als geen overeenstemming kan worden bereikt over schriftelijk afdoen en de rechter oordeelt dat de mondelinge behandeling niet kan worden uitgesteld tot na 28 april. Ook hier geldt: een eventuele zitting verloopt in principe op afstand.
De publieke tribunes van de gerechten blijven in elk geval tot nader order gesloten en uitspraken worden zoveel mogelijk schriftelijk gedaan (hetgeen uiteraard in het leeuwendeel van de gevallen toch al het geval was). De rolzittingen gaan wel door, maar in ieder geval tot en met 28 april zal er alleen schriftelijke rolzitting/behandeling plaatsvinden. Dat is vooral van belang voor kantonzaken, omdat een gedaagde partij voorlopig dus niet meer mondeling kan reageren op de rolzitting.
Omdat de schriftelijke rolzittingen doorgang vinden, kunnen nieuwe zaken nog steeds worden aangebracht en ingeschreven. Processtukken moeten op de gebruikelijke wijze (en binnen de vaste termijnen) worden ingediend. Deurwaarders zullen de betekening van stukken op de normale manier kunnen voortzetten. Vanaf 9 april zal het ook mogelijk zijn om gebruik te maken van de zogeheten ‘Veilig mailen’ voorziening van de Rechtspraak. Via die weg kunnen (proces-)stukken en berichten per e-mail worden uitgewisseld.
Vonnissen en beschikkingen kunnen nog steeds worden uitgesproken, verzonden en ten uitvoer worden gelegd. Dit gebeurt zonder publiek, wel kunnen maximaal drie journalisten toestemming krijgen om fysiek bij een zitting of een uitspraak aanwezig te zijn. Voor uitspraken in zaken die op grote publieke belangstelling kunnen rekenen wordt gekeken of livestreamen een optie is. Daarnaast worden zoveel mogelijk uitspraken gepubliceerd op www.rechtspraak.nl.
Specifiek voor handelszaken (het leeuwendeel van de commerciële geschillen tussen bedrijven, niet zijnde kantonzaken) geldt dat in nieuwe zaken waarin zich voor gedaagde geen advocaat stelt op reguliere wijze verstek kan worden verleend en vonnis kan worden bepaald. Als op de schriftelijke rolzitting geen stukken binnenkomen, dan geldt dat de zaken voor de uit het procesreglement voorvloeiende termijnen worden aangehouden. Komt er wel een schriftelijke reactie, dan gaat het proces gewoon door. Hier verandert dus niets.
Ook voor kort gedingen die kwalificeren als urgent is bekend geworden dat de normale zitting tijdelijk kan worden vervangen door een schema voor de communicatie per e-mail. De rechter organiseert een zogeheten ‘conferentiegesprek’ als er naar aanleiding van deze communicatie nog vragen zijn. Indien de rechter meent dat een mondelinge behandeling absoluut noodzakelijk is, dan zal een dergelijke zitting waarschijnlijk worden gepland nadat de landelijke maatregelen zijn opgeheven, tenzij de rechter besluit dat er een dringende noodzaak is om eerder een zitting te gelasten.
Zaken over intellectueel eigendom zullen over het algemeen niet kwalificeren als een ‘urgente zaak’ waarin zittingen noodzakelijkerwijs doorgang moeten hebben. In octrooizaken blijven de versneld regime (VRO) procedures bij de Haagse rechtbank in principe ongemoeid; de termijnen voor het uitwisselen en indienen van schriftelijke documenten blijven in principe ongewijzigd.
Voor insolventiezaken worden de volgende zaken als urgent aangemerkt: WSNP-toelatingsverzoeken, verhoren in WSNP-zaken, dwangakkoord, (negatieve) schone lei zittingen, verzoeken om tussentijdse beëindiging, inhoudelijke verificatievergaderingen en verzoeken om omzetting.
Voor woonruimtezaken (huur) geldt dat er geen ontruiming wordt uitgesproken tot 1 juni 2020, tenzij er sprake is van feiten die de zaak tot superspoedeisend maken zoals criminele activiteiten en ernstige overlast. Een verzoek verlenging huurovereenkomst op grond van de Tijdelijke wet verlenging tijdelijke huurovereenkomst wordt aangemerkt als urgente zaak. Daarbij geldt dat het aan de verhuurder is om goed te motiveren waarom de zaak urgent is.
Wat betreft de Centrale Balies geldt in het algemeen dat deze in alle gerechtsgebouwen zijn gesloten en dat alle proceshandelingen en werkzaamheden zoveel mogelijk moeten worden gedaan per post/fax, telefonisch en/of per e-mail.
In de praktijk zullen vrijwel alle proceshandelingen (waaronder het indienen van stukken) gewoon doorgang kunnen vinden. Het is van belang dat advocaten en gemachtigden in contact blijven met hun vaste ketenpartners (zoals koeriers en deurwaarders) om passende oplossingen te vinden om verstoringen in procedures zo goed als mogelijk te beperken. In specifieke gevallen zullen onze advocaten en gemachtigden uiteraard steeds de noodzakelijke stappen en gevolgen bespreken met alle betrokken partijen, waaronder ook de wederpartij(en).
Mediation
Lopende mediationzaken via mediationbureaus van de gerechten worden aangehouden. Er worden voorlopig geen nieuwe mediationzaken opgestart. Wél is het mogelijk om per e-mail alvast bepaalde zaken voor mediation aan te melden. De telefoonlijnen zijn nog gewoon bereikbaar, maar daadwerkelijke mediationgesprekken kunnen dus pas worden gepland zodra de noodmaatregelen voorbij zijn.
Arbitrage
Het Nederlands Arbitrage Instituut (NAI) heeft besloten om – in overeenstemming met de richtlijnen van het RIVM en de Rijksoverheid – operationeel te blijven en in ieder geval tot en met 28 april op afstand te werken om – zoals het instituut het zelf verwoordt – de continuïteit van de dienstverlening te waarborgen. Ook bij het NAI zijn zittingen en bijeenkomsten verplaatst of uitgesteld en wordt de sterke voorkeur gegeven aan uitsluitend elektronische of telefonische communicatie. Als het voor partijen noodzakelijk is om vonnissen per post te ontvangen, dan moeten zij dit tijdig aan het NAI laten weten.
Bij de Raad van Arbitrage voor de Bouw worden vooralsnog alle mondelinge behandelingen in de periode 17 maart t/m 30 april verzet naar een latere datum. De schriftelijke procedures lopen gewoon door en nieuwe zaken kunnen op reguliere wijze worden aangebracht. Net als bij de rechtbanken geldt dat kort gedingen alleen doorgaan in geval van ‘superspoed’ en dat die zitting waar mogelijk digitaal wordt gehouden.
Voor internationale arbitrage geldt vrijwel hetzelfde: vrijwel overal worden arbitragezittingen uitgesteld of geannuleerd. De werkzaamheden worden ook hier zoveel mogelijk op afstand verricht.
Afrondend
Veel geschillen worden (nog) niet in een procedure beslecht – partijen zoeken doorgaans eerst naar een minnelijke oplossing. Zeker bij geschillen of conflicten die te maken hebben met de COVID-19 crisis wordt een beroep gedaan op de flexibiliteit van partijen en – soms – het terzijde schuiven van juridische aspecten ten gunste van het morele. De verminderde toegankelijkheid van snelle rechtspraak, ook in situaties waarin normaal gesproken binnen enkele weken een uitspraak in kort geding kan worden verkregen, dwingt partijen en hun juridisch adviseurs tot creativiteit. Mogelijk leidt dat tot commerciële banden die nog jaren voort kunnen.
Dit blog is niet bedoeld als juridisch of praktisch advies. De situatie verandert van dag tot dag en er is veelal sprake van maatwerk. Dit blog kan tussentijds worden aangepast, of na verloop van tijd deels achterhaald raken. Veel van de bovenstaande informatie is gebaseerd op telefonisch contact met diverse rechtbanken en gerechtshoven. Wij kunnen niet garanderen dat die informatie altijd accuraat is. Waar mogelijk zullen we de gegevens actualiseren. Voor specifieke vragen over geschilbeslechting kunt u altijd vrijblijvend contact met ons opnemen.
Dit artikel is voor het laatst aangevuld op 28 april 2020.
