Overal om ons heen zien we de ©, TM en ® symbolen. De © is bijvoorbeeld vaak op producten en onderaan foto’s en websites te vinden, terwijl we in de merkenwereld juist struikelen over de TM en ® symbolen. Veel ondernemingen gebruiken deze symbolen omdat ze denken dat dit nodig is om hun producten en diensten te beschermen. Maar is het eigenlijk wel noodzakelijk om dit te doen? Mag je die symbolen zomaar gebruiken? En wat als je die symbolen gebruikt terwijl je niet aan de relevante vereisten voldoet? Deze vragen zal ik hieronder beantwoorden.
Wat betekenen de ©, TM en ® symbolen?
Het © symbool
Het © symbool staat voor “copyright”. Wanneer het © symbool ergens is opgenomen, bijvoorbeeld onderaan een website, in een boek of op een foto, dan betekent dat in beginsel dat dat op dat product auteursrechten rusten en dat een ander het product niet zonder toestemming mag gebruiken of kopiëren. Overigens betekent dit niet dat producten waarop geen © staat, geen auteursrechtelijke bescherming hebben. Auteursrechten ontstaan in Nederland automatisch op het moment van creatie. De reden dat we het symbool zo vaak tegenkomen, komt omdat het gebruik daarvan tot 1989 verplicht was in de VS. In Nederland is dit echter nooit verplicht geweest.
Het ® symbool
Zowel het TM als het ® symbool heeft betrekking op merken. Het ® symbool staat voor “registered trademark” en geeft aan dat bijvoorbeeld een bepaald woord of logo, zoals het woordmerk Bird & Bird®, geregistreerd is als merk. Indien het ® symbool in Nederland gebruikt wordt, houdt het in dat het merk in ieder geval in de Benelux of in een (ander) EU-land is geregistreerd. Ook hierbij geldt dat het gebruik van het ® symbool geen vereiste is om merkbescherming te krijgen. Immers, daar is een merkinschrijving voor vereist. Ook geregistreerde merken zonder de vermelding van het ® symbool, genieten dus bescherming in de Benelux en kunnen niet zonder toestemming van de merkhouder gebruikt worden. Dit kan buiten de Benelux anders zijn. In sommige landen, zoals de VS, kan de merkhouder bijvoorbeeld slechts schade van inbreukmakers vorderen wanneer het ® symbool is gebruikt.
Het TM symbool
Het TM symbool komt uit de VS, staat voor “trademark” en betekent dat een teken beschermd is als ongeregistreerd merk. In de Benelux hebben we geen ongeregistreerde merken, maar wordt het symbool zo uitgelegd dat er een merkaanvraag is gedaan. Het woord of logo waar het TM teken naast staat, is dus (nog) niet merkenrechtelijk beschermd.
Waarom kan het verstandig zijn om de © TM en ® symbolen te gebruiken?
Zoals ik net heb besproken, zijn de © en ® symbolen niet nodig om bescherming op jouw merk of product te krijgen en heeft het TM symbool geen juridische betekenis voor Benelux-merken. Ook bij het optreden tegen derden, kunnen die derden jou niet tegenwerpen dat ze niet wisten dat jouw merk of product beschermd was omdat er geen symbool bijstond. Toch kan het om zowel juridische als praktische redenen verstandig zijn om de © en ® symbolen te gebruiken.
® symbool gebruik tegen verwatering van het merk
Het gebruik van het ® symbool kan helpen voorkomen dat een merk verwatert. Met verwatering wordt bedoeld dat het merk een gebruikelijke benaming in de markt is geworden, denk bijvoorbeeld aan hagelslag, aspirine en cellofaan. Ooit waren het fantasienamen, maar inmiddels zijn het soortnamen.
Het gevolg van verwatering kan zijn dat het merk vatbaar is voor verval mits de verwatering wordt veroorzaakt door het eigen toedoen of nalaten van de merkhouder. Van “eigen toedoen” is bijvoorbeeld sprake als de merkhouder het merk zelf als soortnaam is gaan gebruiken, met “nalaten” wordt bijvoorbeeld bedoeld dat de merkhouder heeft nagelaten op te treden tegen inbreukmakers.
Het risico op verval van het merk door verwatering kan voorkomen worden door als merkhouder consequent het ® teken te gebruiken. Hiermee laat je zien dat het merk niet als soortnaam wordt gebruikt, bijvoorbeeld: ‘de Luxaflex® zonwering is beschikbaar in vele kleuren’. Op deze manier zal het merk niet door “eigen toedoen” kunnen verwateren. Uiteraard moet je daarbij tegelijkertijd ook nog altijd tegen inbreukmakers blijven optreden “.
©, TM en ® symbool als waarschuwing voor derden
Tot slot is er een praktisch nut voor het gebruik van de ©, TM en de ® symbolen. De kans dat derden inbreuk maken op het beschermde product of merk, is mogelijk kleiner wanneer je de symbolen gebruikt nu de symbolen een afschrikwekkende werking kunnen hebben.
Dit geldt in het bijzonder voor het gebruik van de symbolen op producten of merken die eenvoudig via het internet verspreid kunnen worden. Denk dan bijvoorbeeld aan auteursrechtelijk beschermde foto’s die heel eenvoudig gekopieerd (en eventueel ook geplakt en afgedrukt) kunnen worden.
Daarnaast is het verstandig om naast het © symbool het jaartal te plaatsen waarin het product is gecreëerd. Zo weet iedereen dat er nog minimaal 70 jaar auteursrechten op het product rusten vanaf dat jaar.
Hoe gebruik je de ©, TM en ® symbolen?
De hoofdregel bij het gebruiken van de symbolen is dat het gebruik van de symbolen niet misleidend mag zijn. Indien je de symbolen in de Benelux gebruikt, moet het merk of product dus ook beschermd zijn of moet ten aanzien van een merk een aanvraag voor bescherming zijn gedaan in de Benelux of in één van de andere EU-landen.
Verder mag je het ® symbool alleen gebruiken naast het geregistreerde merk en het TM symbool alleen naast het aangevraagde merk. Stel je hebt het woord “Ananas” beschermd als merk voor portemonnees, dan mag je het ® teken zo gebruiken:
- Ananas®
- Ananas®-portemonnees
- Ananas®portemonnees
Maar niet zo:
- Ananassen®
- Ananasportemonnees®
- Ananas-portemonnees®
In aanvulling op het ® of TM symbool, kan je het (aangevraagde) merk onderscheiden door te spelen met de letters van het merk, bijvoorbeeld door te schrijven: “wij verkopen de enige echte Ananas® portemonnees”. Op die manier weet iedereen op welk gedeelte het ® symbool slaat.
Daarnaast besprak ik al dat het in sommige gevallen verstandig is om naast het © symbool ook het jaartal te plaatsen waarin het product is gecreëerd. Hier kan je ook nog de naam van de auteursrechthebbende aan toevoegen, zodat iedereen weet wie de auteursrechthebbende is en bij wie ze toestemming kunnen vragen voor het eventuele gebruik.
Wat zijn de gevolgen als je de ©, TM en ® symbolen gebruikt, terwijl je product of merk niet beschermd is?
Concurrenten of consumentenrechtenorganisaties kunnen je mogelijk aanspreken voor onrechtmatig handelen wanneer je één van de symbolen gebruikt terwijl dat product of merk niet beschermd is. Het gebruik van het symbool is dan immers misleidend, omdat het niet overeenstemt met de werkelijkheid. Zowel een concurrent als een consument zal bij het instellen van een dergelijke actie moeten bewijzen dat ze door jouw symboolgebruik schade hebben geleden. Een concurrent kan bijvoorbeeld betogen dat zij schade hebben geleden doordat jij met het ® symbool een monopolie op een woord hebt geclaimd terwijl je dat woord helemaal niet als merk hebt beschermd. Consumenten moeten juist bewijzen dat hun keuze om het product te kopen werd beïnvloed door het gebruik van het ©, ® of TM symbool. Alhoewel er niet vaak over geprocedeerd wordt, is er wel bijvoorbeeld een procedure geweest waarbij een concurrent aangaf dat het TM teken onterecht werd gebruikt. De rechtbank ging hier in mee en achtte het gebruik onrechtmatig omdat het consumenten misleidde.[1]
Daarnaast kan de Autoriteit Consument en Markt (“ACM”) na een klacht van een consument mogelijk optreden tegen het misleidende gebruik van de symbolen. De ACM moet dan bewijzen dat door het symboolgebruik consumenten beïnvloed worden om het product te kopen.
Conclusie
Samengevat kan het gebruik van de © en de ® symbolen in sommige gevallen werken als een waarschuwing om aan te geven dat een bepaald product of merk beschermd is. Hiernaast kan het gebruik van het ® symbool bijdragen aan het bestrijden van verwatering van een merk en is het aan te bevelen om naast de © het jaartal van creatie te zetten.
Kort en goed, correct gebruik van de © en ® symbolen kan bijdragen aan de optimale bescherming van jouw producten en diensten en het is dan ook aan te bevelen dit consequent en op consistente wijze te doen.
[1] Rb Den Haag 22 augustus 2012, HA ZA 11-2417, r.o. 3.60.
